Diecezja krakowska należy do najstarszych w Polsce: została erygowana w roku 1000 przez papieża Sylwestra II. Do XVI wieku Kraków, stolica diecezji, był także stolicą Polski (od roku 1040 do roku 1596, z niewielkimi przerwami) - i drugim (po Gnieźnie) ośrodkiem kościelnym w Polsce. W ciągu wieków, wskutek rozmaitych perturbacji historycznych, diecezja krakowska należała do metropolii gnieźnieńskiej, potem lwowskiej, w końcu - do warszawskiej. W 1880 r. przeszła pod bezpośrednie zwierzchnictwo Stolicy Apostolskiej.
W 1925 r. diecezja została podniesiona do rangi archidiecezji, a Kraków stał się stolicą metropolii kościelnej. Kiedy w marcu 1992 r. papież św. Jan Paweł II przeprowadził reformę struktur administracyjnych w polskim Kościele, metropolia krakowska zmieniła swoje granice. Obecnie należą do niej - oprócz archidiecezji krakowskiej - także diecezje bielsko-żywiecka, kielecka i tarnowska.

Patronami archidiecezji krakowskiej są św. Stanisław, biskup i męczennik, którego relikwie znajdują się w bazylice metropolitalnej na Wawelu, a także św. Jan Kanty, św. Kazimierz i św. Jacek Odrowąż. Na obszarze 5730 km kwadratowych, jaki zajmuje archidiecezja, mieszka ponad 1,6 mln osób; w 448 parafiach podzielonych na 44 dekanaty pracuje ponad 2000 księży (diecezjalnych i zakonnych łącznie).

Obecnie metropolitą krakowskim jest abp Marek Jędraszewski. W posłudze duszpasterskiej wspierają go biskupi pomocniczy: bp Jan Szkodoń, bp Damian Muskus OFM i bp Janusz Mastalski oraz seniorzy: kard. Stanisław Dziwisz i bp Jan Zając.
Katedra metropolity krakowskiego mieści się w bazylice na Wawelu. Pierwsza świątynia katedralna powstała w tym miejscu w pierwszej połowie XI wieku. Skomplikowane losy (rozbudowy, remonty, pożar, odbudowa) sprawiły, że dzisiejsza świątynia jest architektonicznie i historycznie bardzo zróżnicowana. W katedrze spoczywają szczątki polskich królów, władców, wieszczów i biskupów krakowskich. Jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc bazyliki wawelskiej jest barokowa konfesja św. Stanisława ze Szczepanowa.

Kraków był stolicą arcybiskupią Karola Wojtyły, który przyjął sakrę w katedrze wawelskiej. Czuł się z nią związany od lat młodzieńczych. W podziemiach katedry, w krypcie św. Leonarda, 2 listopada 1946 r. odprawił swoją Mszę św. prymicyjną. W 1978 r., tuż przed wyborem na Stolicę Piotrową, powiedział: "Zdajemy sobie wszyscy dobrze sprawę, że wejść do tej katedry nie można bez wzruszenia. Więcej powiem: nie można do niej wejść bez drżenia wewnętrznego, bez lęku; bo zawiera się w niej - jak w mało której katedrze świata - ogromna wielkość, którą przemawia do nas cała nasza historia, cała nasza przeszłość; przemawia zespołem pomników, przemawia zespołem sarkofagów, ołtarzy, rzeźb; ale nade wszystko przemawia do nas cała nasza przeszłość, nasza historia - zespołem imion i nazwisk. Wszystkie te groby na Wawelu, imiona i nazwiska znaczą i wyznaczają: znaczy każde dla siebie, a wszystkie razem wyznaczają olbrzymią, tysiącletnią drogę naszych dziejów".
Jako papież św. Jan Paweł II odwiedzał Kraków w czasie każdej pielgrzymki do kraju.Podczas Mszy św. w katedrze wawelskiej w dniu 10 czerwca 1987 r. mówił: "To miejsce, na którym się spotykamy, przemawiało do całych pokoleń. Zaklęta w nim jest najgłębsza i najrdzenniejsza treść Ewangelii, wpisana w dzieje naszej Ojczyzny (...). Wiele skarbów kryje w sobie katedra wawelska. Dane mi było przez szereg lat być jej gospodarzem i pierwszym sługą. Wśród tych skarbów krzyż królowej Jadwigi pozostaje miejscem szczególnego świadectwa".
W pamięci wielu ludzi zapisała się scena w katedrze wawelskiej w czasie ostatniej pielgrzymki w roku 2002, kiedy papież pochylił się na długi czas w cichej modlitwie brewiarzowej, a telewizje prowadzące transmisję musiały uszanować (tak niewygodny dla mediów) blisko półgodzinny czas milczenia.

Kraków w maju 2006 r. odwiedził również Benedykt XVI podczas swojej pielgrzymki do Polski. Modlił się wówczas przy konfesji św. Stanisława w katedrze wawelskiej, a na Błoniach odprawił Mszę św. Powiedział między innymi: "Kraków Karola Wojtyły i Kraków Jana Pawła II jest również moim Krakowem".

W lipcu 2016 r. w katedrze na Wawelu gościł także papież Franciszek, spotykając się tu z Episkopatem Polski przy okazji Światowych Dni Młodzieży.